Antologija reggae glasbe na Balkanu
Antologija reggae glasbe na Balkanu
Na Balkanskom poluotoku danas možete pronaći veliki broj ljudi koji zaista vole rege muziku, možete je čuti na nacionalnoj televiziji, radiju, na popularnom festivalu i lokalnom klubu, pa čak i u najbližem restoranu. Tradicija podrijetlom s Jamajke po imenu rege nastala je iz izvornih muzičkih pravaca po imenu mento, soca i calypso, pomiješanim s elementima rnb-a, rock-a i drugih žanrova, koji su bili popularni na karipskim otocima pedesetih godina 20. stoljeća. Međutim, mnogo ste se puta zapitali, kako je i kada točno mala i nerazvijena zemlja iz “trećeg svijeta” (poput Jamajke) stigla na raskrsnicu Evrope i Azije, na Balkanski poluotok. Pojam “treći svijet”, iako dalek za večinu zemalja Balkana pedesetih godina, kroz calypso muziku, koja je pratila brojne hollywood-ske filmove s Harry-jem Belafonte-om, te vječni snovi Europejaca o odmoru na beskrajnim pješčanim plažama Kariba i Afrike uz pejsaže s palmama i afro muzikom, studenti iz afričkih zemalja i geopolitički položaj poluotoka na samoj granici među državama prvoga, drugoga i trećega svijeta, učinili su da postane društveni fenomen koji je na ovaj ili onaj način pokucao na vrata juga Evrope, teritorij s više od 50.000.000 stanovnika.
Kingston, London i Jugoton
Činjenica je da je potražnja za jamajkanskom muzikom rasla od dana kada su prve ploče u ritmu karipske afro muzike stigle u prestonice Balkanskog poluotoka krajem pedesetih godina, a u rastućem broju zaljubljenika u zvuk s dalekih otoka, pojedinci s dovoljno hrabrosti uputili su se u vode stvaralaštva, nesebično doprinoseći ekspanziji calypso, ska, rocksteady i kasnije rege muzike. Kada bismo upitali starije generacije, kada su po prvi put došli u kontakt sa zvukom tropskih otoka, gotovo sigurno bi vam pričali o vremenu kada su studenti iz čitave Afrike dolazili na studije u Jugoslaviju, Grčku, Rumunjsku ili Bugarsku krajem 50ih godina. Mogli bismo im veoma lako razbistriti ta sećanja pjesmom “Banana Boat Song (Day O)”, velikim hitom slavnog pjevača Harry Belafonte-a, pjesme koja je na ovim prostorima propjevana od strane Terceta Florida 1957., i pojavljuje se na 7″ singlu |Ljubav je čarobna stvar| u izdanju Jugotona, u maniru fenomenalne jugoslovenske produkcije tog doba. Ova pjesma je sjajan primjer mješavine jamajkanske mento i calypso muzike, preteće roots rege muzike. Tekst pjesme govori o radnicima na dokovima Jamajke, tada kolonije Velike Britanije, koji čitave noći utovaraju kutije banana i žele da kada dođe zora, budu plaćeni za svoj rad. Međutim, virtuoznost domaćih umjetnika nije se zaustavila na ritmovima menta i kalipsa, tako već 1965. godine Ljiljana Petrović snima pjesmu “Moj dečko Lilihip”, jedinstvenu bluebeat, doo wop i ska pjesmu u izdanju Jugotona, i to samo godinu dana nakon sto je Chris Blackwell na Jamajci producirao “My Boy Lollipop”, najprodavaniji ska singl svih vremena. Zahvaljujući Jugotonu, tako je propjevan i drugi internacionalni hit s Jamajke, donoseći ska muziku na Balkan.
Jedna od prvih pjesama objavljenih na Balkanu u muzičkom stilu Rocksteady bila je pjesma “Rudi’s In Love” engleske rock i ska grupe Locomotive, objavljena davne 1968. godine od strane Jugotona. Baš kao i u Engleskoj, na Balkanu zvuk inspiriran Jamajkom tada je našao brojne fanove, ali i izdavače. Prateći svjetske trendove, produkcija gramofonskih ploča RTV Beograd, 1970. godine objavila je internacionalnu rege himnu “Wonderful World, Beautiful People”, “Hard Road to Travel”, i “Where Did It Go”, jamajkanskog muzičara Jimmy Cliffa, jednog od najznačajnijih rege umjetnika tog vremena, donoseći aktualni zvuk s karipskih otoka. Iste godine objavljena je i pjesma “Montego Bay”, momka po imenu Bobby Bloom, koja postaje jedna od prodavanijih širom Poluotoka, a ništa manji uspjeh postižu i Bruce Ruffin s pjesmom “Rain”, Bob Andy i Marcia Griffiths s 7″ singlom “Pied Piper”, koje potpisuje Jugoton 1971. godine, ali i Desmond Dekker s albumom “You Can Get It If You Really Want It”, objavljenim iste godine u PGP RTB-u. Sjajan početak ere rokstedi i rege zvuka na Balkanu sedamdesetih godina obilježili su i “Mother And Child Reunion” Paul Simon-a i Johnny Nash-a sa zaista odličnim pjesmama “Stir It Up” i “I Can See Clearly” objavljenih na etiketi Suzy 1972. godine , ali i Jimmy Cliff sa 7” singlom ‘Oh My Life/Oh Jamaica’, koji je izdat u Jugotonu 1973. godine. Poruke rege muzike mogle su se čuti širom Balkana, naročito 1976. godine, kada Jugoton pod licencom Island Records-a, objavljuje album “Natty Dread” grupe The Wailers, koji postaje jedan od najznačajnijih rege albuma na Poluotoku. Lively up yourself, No Woman No Cry, Natty Dread, Rebel Music, bili su internacionalni fenomen prihvaćen objeručke na Balkanu. U Ateni te godine Island Records potpisuje i “Rastaman Vibration” grupe The Wailers, a na radio stanicama počinju se puštati i Positive Vibration, Roots Rock Reggae, War i druge pjesme s ovog sjajnog albuma. Bunny Wailer, Peter Tosh i Bob Marley na ovaj način, u Atene, Istanbul, Tiranu i Sarajevo donijeli su rege s rasta filozofijom. I možda po prvi put na Balkanu, tih godina čuli su se izrazi kao što su I&I, Kaya (marihuana), Roots, Babylon, Zion, Jah, odjekujući u najrazličitijim krugovima tada na Balkanu male, ali ispostaviće se kasnije, izuzetno rasprostranjene rege kulture. Za razliku od Jamajke, na Balkanu gdje je vladao rock kao dominantni muzički pravac urbane kulture, tada nije bilo rasta pjesnika s prepoznatljivim dreadlocksima, niti je rege počeo od duhovne i socijalne revolucije kakvu je doživjela Jamajka, nakon oslobodjenja. Međutim, širom Balkanskog poluotoka, gdje siromaštvo, glad i represivni sistem nikad nisu bili nepoznanice (naročito tokom 20. stoljeća), poruka rege muzike je prihvaćena kao svojevrstan simbol duhovnog oslobođenja i emancipacije. Balkanski poluotok je u sedamdesetim godinama prošloga stoljeća, polako ali sigurno, prešao je u eru u kojoj je rege mnogo više od muzike, i ne samo da se sluša, već se i živi.
Avtor: Aleksandar Dobrić – Roots and Sound
Komentiraj